Ψυχικά αποθέματα (resilience) στους ασθενείς με καρκίνο

Ως ψυχική αντοχή ορίζουμε την ικανότητα του ατόμου να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του και να συνεχίζει να εξελίσσεται παρά τις δυσκολίες.
Από τη βιβλιογραφία σε μελέτες αυτοαναφοράς των ασθενών, φαίνεται ότι περισσότερο ευάλωτοι είναι οι ασθενείς οι οποίοι έχουν μη ρεαλιστική αντίληψη της έννοιας του ελέγχου, αυτοί που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, αυτοί που έχουν ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης και τέλος αυτοί που ζουν μέσα σε ένα μη υποστηρικτικό ή ακόμη και κακοποιητικό περιβάλλον.

Ειδικά για το Ελληνικό πολιτισμικό πλαίσιο, η οικογένεια φαίνεται να αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα όσον αφορά την ψυχική αντοχή του ασθενούς. Ακόμη και ένα οικογενειακό μέλος το οποίο ο ασθενής βρίσκει υποστηρικτικό μέσα στη δοκιμασία του, μπορεί να κάνει τη διαφορά όσον αφορά την πρόγνωση της ψυχικής του κατάστασης. Σημαντικά στοιχεία στις ενδοοικογενειακές σχέσεις σύμφωνα με τους ασθενείς είναι η στοργική συμπεριφορά, η εκδήλωση ενδιαφέροντος για τη σωματική ευεξία του ασθενούς και τα χαμηλά επίπεδα οικογενειακών εντάσεων.

Για τον ασθενή με καρκίνο είναι σημαντική η αποδοχή και ο σεβασμός προς το πρόσωπό του. Ακόμη και εάν ο ασθενής βρίσκεται σε δύσκολη ψυχολογική κατάσταση και βλέπει τα πάντα γύρω του αρνητικά, είναι πολύ σημαντικό το περιβάλλον να τον αντιμετωπίζει ως έναν άνθρωπο με τον αντίστοιχο σεβασμό. Ότι είναι αποδεκτός οτιδήποτε και εάν συμβεί.

Είναι ευνόητο ότι η αναζήτηση πληροφοριών από τη σωστή πηγή είναι κομβικής σημασίας. Η έλλειψη πληροφοριών αυξάνει το άγχος, την ενοχή και τον θυμό. Παράλληλα το άνοιγμα και οι ειλικρινείς συζητήσεις γύρω από τον καρκίνο φαίνεται να είναι περισσότερο βοηθητικά από τη συγκάλυψη της αλήθειας ή ακόμη και τα ψέματα με τις πιο υγιείς προθέσεις. Απλούστατα η αλήθεια αργά ή γρήγορα θα μαθευτεί και τότε θα δοκιμαστεί η αξιοπιστία των σχέσεων.

Σημαντική παράμετρος για το χτίσιμο ψυχικής αντοχής των ασθενών αποτελούν επίσης η σωματική άσκηση και οι δραστηριότητες. Με τον τρόπο αυτό η καθημερινότητα αποκτά αξία και νόημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο σκοπός εδώ είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής και όχι η ¨φίμωση¨ των ανησυχιών των ασθενών ή η δυσλειτουργική επικοινωνία.

Οι ασθενείς που διαθέτουν ψυχική αντοχή έχουν την ικανότητα να κουβεντιάζουν ανοιχτά και να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις με δημιουργικό τρόπο. Αντίθετα, ο αρνητισμός μπορεί να πυροδοτήσει δυσλειτουργικές αλυσιδωτές αντιδράσεις, διαταράσσοντας το οικογενειακό περιβάλλον και την ψυχική κατάσταση του ασθενούς.

Συνοψίζοντας, ο ασθενής που διαθέτει ψυχικές αντοχές διατηρεί θετική στάση ζωής και κουβεντιάζει ανοιχτά με τους γύρω του. Η ανταπόκριση του περιβάλλοντος τροφοδοτεί θετικά αυτή την σχέση. Διαχειρίζεται την πραγματικότητά του. Ασχολείται δημιουργικά με πράγματα  που τον γεμίζουν και τον ανανεώνουν. Το περιβάλλον του τον αντιμετωπίζει με στοργή και σεβασμό.

Διομήδης Αντωνιάδης MD, MSc, PhD Dr.med.                                                                                                              Σαράντος Παπαδόπουλος
Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής                                                                                                         Μαστολόγος- Ογκολόγος- Χειρουργός μαστού
Διδάκτορας Ψυχο-ογκολογίας Α.Π.Θ.                                                                                                   Διδάκτορας Πανεπ. Ηumboldt Βερολίνου
Τηλ: 6993 944 616